Je naaste of dierbare komt te overlijden, en nu?

Daar sta je dan. Het bericht is nauwelijks tot je doorgedrongen of je moet direct in actie komen. Er is bijna geen tijd om je verdrietig, verslagen, gesloopt of in de steek gelaten te voelen. Je moet door. De komende 5 dagen staat de wereld stil. Je hart barst van pijn bijna uit je borst en alle ledematen voelen alsof ze zijn overreden door een trein. En toch moet je door. Er moet een afscheid geregeld worden en jij mag het doen!

Ervaringen uit de praktijk, geen wetenschap, alles wat ik tegen kwam tijdens de 5 dagen dat mijn wereld stil stond.

De eerste keuze na de verwerking van het nieuws.
- Wie kies je als begrafenisondernemer?
- Begraven of cremeren?
- Hoe houdt je de herinnering levend?
  - een sieraad met een haarlok
  - een sieraad met crematieas
  - een sieraad met een vingerafdruk
Wat moet er gebeuren? Een opstart lijstje.
Wat moet er verder geregeld worden?
- Wil je spreken tijdens de uitvaart?
- Vergeet niet te lachen!
- De innerlijke mens?
- Condoleance wanneer? “On display” of niet “On display”
- Muziek, Filmpje of Foto serie.
- Wie draagt de kist? Of begeleidt de kist naar de laatste rustplaats of plaats van “vertrek”.
- Is er cake bij de koffie?
De dag erna.
- Rouwen hoelang doe je dat?
- Verloren
- Rugzak
- Hoe kunnen we al deze emoties in banen lijden?

1. De eerste keuze na de verwerking van het nieuws

Wie kies je als begrafenisondernemer om jou en je familie te begeleiden in het "wegbrengen" van je dierbare?

Nadat je officieel van het overlijden van een dierbare of naaste op de hoogte bent gebracht zal iemand de regie in handen moeten nemen. Op dat moment is er bijna geen ruimte om even rustig aan te doen voor jou/jullie als rouwende om het verlies dat jij en je familie zojuist geleden hebben. Er zijn een aantal keuzes die gemaakt moeten worden om het “afscheidsplan” in werking te zetten en de dingen zo te doen dat je er naderhand naar terug kijkt en kunt zeggen “het afscheid was volledig in de gedachte van de overledene”.

Van alle kanten krijg je misschien hulp, het zij door de begrafenisondernemer, het verplegend personeel, de hulpverleners, de huisarts, noem maar op.

Hoe moeilijk ook je moet op dat moment nadenken, nadenken over allerlei basale dingen. Zo ook over de keuze van een begrafenisondernemer.

Is het wel zo vanzelfsprekend dat je daarvoor de “meest vanzelfsprekende” ondernemer uit je dorp , stad of gebied neemt? Kan deze wel aan jullie en de wensen van je dierbare voldoen? Zitten ze in een vast stramien of is er ook ruimte om de dingen op een andere manier te doen? Misschien heb je recentelijk wel een begrafenis of crematie meegemaakt en dacht je: zo zou ik het niet willen. Of juist het tegenovergestelde, ja zo zou ik het ook willen. Als er tijd voor is lees dan even wat recensies of vraag aan iemand die je kent hoe ze de begeleiding van het afscheidsproces bij een specifieke begrafenisondernemer hebben ervaren. Daar is echt niets mis mee. Je kunt alles namelijk maar 1 keer doen en dan moet het vooral beter dan best zijn.

Begraven of cremeren?

Heeft u “bij leven” met uw dierbare gesproken over deze keuze? Weet u wat de voorkeur heeft van uw dierbare? Als u zich daarmee kunt verenigen is dat het startschot van het afscheidsplan, en kunt u zich “op dat doel” richten. Echter voor het zover is moet er nog heel veel gebeuren.

Hoe houdt je de herinnering levend?

Wanneer je een gedenksieraad wil laten maken is het belangrijk dat je een haarlokje bewaard, een vingerafdruk laat maken (meestal doet de begrafenisondernemer dit maar vergeet er niet om te vragen, zodat deze niet verloren gaat als je b.v. een vingerafdrukring wil laten maken. V.w.b. de as, je kunt de as natuurlijk in een mooie urn in een urnenwand laten zetten, of thuis op de kast. Uitstrooien wordt meestal pas gedaan als je er aan toe bent. Je hoeft niet alle as uit te strooien, bewaar iets (5 theelepels) in een plastic gripzakje. Mocht je dan later willen kiezen voor een assieraad heb je dat in ieder geval bij de hand.

Een sieraad met crematieas

Er zijn tal van mogelijkheden om crematieas in sieraden te verwerken. Er zijn: ashangers, asarmbanden, asoorbellen en asringen. Er zijn asringen in zilver maar ook in staal.

Een sieraad met een vingerafdruk

Veel sieraden kunnen voorzien worden van een vingerafdruk van je dierbare, wij hebben een grote collectie vingerafdruksieraden. Je kunt kiezen voor het laseren van een vingerafdruk of indien mogelijk voor een gegraveerde vingerafdruk.

Een sieraad met een haarlokje

In veel assieraden kunnen we ook haar verwerken i.p.v. as. Wanneer je een mooi sieraad hebt uitgezocht kun je hierover altijd contact met ons opnemen om te overleggen of dit voor het door jou uitgekozen sieraad ook mogelijk is.

2. Wat moet er gebeuren? Een opstart lijstje.

Lijstjes zijn lastig, lijstjes zijn vervelend, lijstjes zijn soms noodzakelijk.

Stel een afscheidsteam samen. 1 persoon moet aanspreekpunt zijn voor alle partijen en alles in goede banen lijden en/of organisatorisch op de rails zetten. Dat hoef je niet zelf te zijn. Vaak staat er iemand op uit de nabestaande die hier heel goed in is. Dit hoeft niet de oudste of iemand te zijn die het dichtste bij staat van de overledene. Als het maar iemand is waar iedereen het mee eens is. Ook deze persoon kan natuurlijk aangeven waar hij/zij wel en niet goed in is. Als het een ouder betreft en de kinderen zijn volwassen zie je vaak dat de kinderen het voortouw nemen en 1 van de kinderen de leider is. Dit hoeft niet altijd de oudste te zijn. Er ontstaat vaak een natuurlijke rolverdeling. Hieronder stapsgewijs de dingen waar je mee te maken krijgt. Het is waarschijnlijk niet volledig maar hopelijk geeft het wat inzichten en helpt het om een goede uitvaart te regelen waar u met vrede in uw hart op terug kan kijken.

Kleed je je dierbare zelf aan? Of laat je het doen door de begrafenisondernemer? Het mag! Je kunt zelf je dierbare aankleden de begrafenisondernemer of b.v. iemand in het ziekenhuis zullen daar bij assisteren. Het hoeft niet natuurlijk het gaat erom wat je wilt.
Welke kleding trekken we je dierbare aan. Je kunt hier zelf een keuze in maken natuurlijk. Wie kende de overledene het best en wat zou een passende keuze zijn. Vaak wordt er uitgegaan van een volledige aankleding. Hiermee wordt bedoelt kleding die normaliter ook gedragen werd door de overledene.Dus droeg deze een hemd en sokken dan wordt dat nu ook gedaan. Er wordt niets weggelaten.
Bepaal in overeenstemming met de begrafenisondernemer de dag van de uitvaart. Minimaal worden 3 dagen boven aarde aangehouden omdat dit wettelijk is. Als iemand op maandag komt te overlijden zou er dus theoretisch op donderdag een uitvaart plaats kunnen vinden. Omdat dit soms als krap ervaren wordt voor alles wat er geregeld moet worden gebeurd het vaak op vrijdag. Mochten er mensen van ver bij de begrafenis aanwezig moeten zijn kan het ook naar de zaterdag verschoven worden. Gewoon vragen naar de mogelijkheden. Maak het niet te lang. Omdat alles in een sneltreinvaart gebeurd ben je snel geneigd om er nog maar een dagje aan te plakken. Soms is dat niet wenselijk, vergeet niet dat alle naasten in een soort spanningsboog zitten die heel veel energie kost. Als het tijdstip van de uitvaart dan net 1 dag te ver ligt put dit de hele familie uit en ontstaat er een soort verstarring. Omdat de uitvaart een 1^ste afronding is voordat het echte rouwproces kan beginnen is de tijdsspanne echt belangrijk.
Begraafplaats – Crematorium. Op basis van de gemaakte keuze moet er ook een begraafplaats of een crematorium gekozen worden. Het lijkt altijd vanzelfsprekend om de begrafenis plaats te laten vinden in het dorp van de laatste woonplaats maar zo vanzelfsprekend is dat natuurlijk niet. Het is heel goed mogelijk dat iemand graag ergens anders begraven wil worden. Soms i.v.m. een familie graf, soms omdat daar het hart ligt van die persoon. Spreek je uit. Het is vooral moeilijk je tijdens deze dagen niet te laten overrompelen. Zorg dat het gaat zoals jij of de overledene wil. Hetzelfde met een crematorium. Je kunt elk crematorium kiezen in Nederland mits er plaats is.
Kist en bloemen, hiervoor heeft de begrafenis ondernemer boeken waar je een keuze uit kunt maken. Staan er alleen hout kleurige modellen in en wil je kleur, vraag er om. Zelf de kist beschilderen of allemaal iets op het deksel zetten, zou geen enkel probleem moeten zijn. Het helpt allemaal om straks het rouwproces goed te beginnen. Bloemen hetzelfde er staan mooie grafwerken in het boek van de begrafenis ondernemer. Maar uw plaatselijke bloemist maakt misschien ook wel hele mooie boeketten. Zeker het overwegen waard.
Rouwkaarten – Rouwadvertentie – Adressenboekjes – Kerk – Gezangen – Preek – Sprekers. De rouwkaart is super belangrijk en niet eenvoudig uit te zoeken, het boek met voorbeelden kan je gebruiken om ideeën op te doen. Bekijken wat wel en wat niet. Laat het vooral een mooi document als afscheid van het wereldse zijn. Eventueel met symbolen en of een foto. Ieder leven is uniek dus ook het leven van jou dierbare. Sommige willen graag eenvoud maar schroom niet je hart er in te leggen. Bepaal met elkaar hoeveel kaarten er besteld moeten worden. Vaak hebben nabestaande allemaal wel een “verlanglijstje” aan wie ze een kaart willen sturen. Verzamel de lijsten eerst voordat je de kaarten laat bestellen. Dat voorkomt dat er bijgemaakt moet worden en kaarten met vertraging verstuurt worden. Er wordt altijd een proefdruk gemaakt, lees deze goed door, let op iedere punt en komma. Voorkom spelfouten in namen en/of adressen die genoemd worden. Bespreek goed met elkaar of je alleen voornamen noemt of voor-, en achternamen. Denk ook na of je b.v. iemand die al overleden is (b.v. een van de kinderen) alsnog wilt noemen met b.v. een kruisje achter de naam. Soms wordt ook gekozen om deze namen cursief te drukken. Ooit was deze persoon deel van het gezin dus als je dat wilt zeker doen.V.w.b. de Kerk, gezangen, preek en sprekers ligt er al veel vast binnen de traditie van het geloof of de kerk waar je heen gaat. Mochten er dingen zijn die je anders wilt is het zaak dat je ze bespreekbaar maakt. Alles kan, niets moet. Wilt je voorkabbelen op de traditie vind je daar troost in, vooral doen. Niet krampachtig dingen anders doen, het moet wel natuurlijk aanvoelen.

3. Wat moet er verder geregeld worden?

Wilt u spreken tijdens de uitvaart?

Denk goed na wanneer je dit niet gaat doen, het is uw laatste kans, uit te spreken hoe lief je iemand had, wat je van hem/haar vond, hoe je verhouding was en hoe zeer je je geliefde gaat missen. Heel vaak besluiten echte naaste het spreken over te laten aan anderen, later kun je daar wel eens veel last van krijgen. Je raakt dan in een had ik maar modus. Kies dus bewust om het niet te doen. Maar twijfel je ook maar enigszins schrijf dan toch je zegje (verhaal of boekwerk) op papier. Het is belangrijk. Niet alleen om het te delen maar ook om je gevoel van u af te schrijven. Lukt het je zelf niet vraag dan of iemand anders opschrijft wat je te zeggen hebt. Besluiten om het niet te delen tijdens de uitvaart kan altijd nog.

Ook tijdens het schrijven ontstaat er al een verwerkingsfase, hoewel het schrijven vaak samen gaat met dikke, dikke tranen. Maar ook dat geeft niets. Gooi het er maar uit.

En dan staat je verhaal op papier en dan wil je het zo goed mogelijk “voordragen”. Hoe doe je dat. Een tip is om het stuk gedurende de week tot aan de dag van de uitvaart zoveel mogelijk hardop te lezen, met of zonder uw naaste familie. Spreek tegen de spiegel, de stoel, de ruimte, een boom, maar doe het hardop, waarom? Het haalt de angel uit het verhaal, de angel die jou als auteur steekt. De eerste keer dat je het voorleest schiet je regelmatig vol en hakkel bibber en stamel je de woorden. Als je het 10 x hardop hebt voorgelezen begint het rustig te worden. Je maakt nog wat verbeteringen, je kort wat zinnen in, je loopt e.e.a. nog eens door en dan ben je er klaar voor. Klaar om “je hart te luchten”op een positieve manier op een afgesproken tijdstip tijdens de uitvaart. En misschien schiet je tijdens je voordracht alsnog vol, wat maakt het uit, niets menselijks is ons vreemd.

Vergeet niet te lachen!

Ze zijn er echt, momenten waarop je kunt lachen, schaterlachen zelfs, heerlijk. De hele periode is zo onwennig, zo anders, zo vreemd dat je af en toe ook wel moet lachen. Hoe had je dierbare naar het proces gekeken? Als je jullie gezamelijke pad naloopt zullen er zeker momenten zijn geweest dat je samen gelachen hebt. Doe het nu ook gewoon.

De innerlijke mens?

Per deelgebied in Nederland zijn er andere gebruiken en gaan mensen anders om met de dood, dit is ook per religie of zonder religie verschillend. Uit ervaring weet ik dat in het westen van Nederland de familie vaak de hele week “met rust wordt gelaten”. Terwijl ik ervaren heb in een ander deel van Nederland dat de deur plat gelopen werd. Voor beiden is wat te zeggen. En afhankelijk van wie er overlijdt waren beiden manieren prettig. Een ding is zeker, ook tijdens de week voor de uitvaart moet er gegeten worden. Vroeger had je hier burenhulp voor. De buren zorgde voor de inwendige mens. In deze tijd is dat bijna niet meer mogelijk. Je kunt hier natuurlijk onderling wel afspraken over maken. Omdat nabestaanden vaak ook nog een paar dagen moeten werken zou je in toerbeurt bij iemand of in het huis van de overledene kunnen eten met elkaar. Een mooie gelegenheid om alles van die dag nog even door te spreken. Ook het koken zou bij toerbeurt kunnen gebeuren want hoe je het ook went of keert, je moet wel eten! Ondanks alles het kacheltje moet wel branden! Zorg goed voor je zelf en je naasten, het helpt echt. En soms heb je geluk, dan wordt er 's avonds een pan eten op tafel gezet gemaakt door de bekenden. Wat zeer op prijs wordt gesteld.

Condoleance wanneer? “On display” of niet “On display”

De dag voor de uitvaart? 1 uurtje van 7 tot 8? Zeg het maar, overleg eerst onderling wat jullie prettig vinden. Sommige willen geen extra zware gang inlassen. Een uur of langer staan en handen schudden, opletten dat je niet de verkeerde dingen zegt (gefeliciteerd i.p.v. gecondoleerd). Bekijk alle voor- en nadelen van een avond condoleance. Het is handig voor de mensen die moeten werken en toch persoonlijk hun medeleven willen betuigen. Het kost natuurlijk wel veel tijd, niet dat uurtje wat je inplant om in het rijtje te staan (als je dat al wil). Je moet je realiseren dat je veel handen moet schudden, vaak het verhaal moet vertellen, veel troostende woorden zult horen. Voor de een is dat prima voor een ander is het net iets te veel. Is er trouwens al gesproken over het opbaren van de overledene? Was er een wens op dit gebied? Weten jullie of de overledene de nabestaanden nog de mogelijkheid wilde geven om hem/haar nog een keer te zien? Dit is wel een dingetje wat even met elkaar besproken moet worden als dat niet bekend is. Mocht je kiezen voor een dichte kist bij het afscheid nemen, zorg dan voor b.v. een grote mooie foto op de kist. Spreek ook af of jullie met elkaar het deksel op de kist doen of dat dit door de begrafenis begeleider gedaan wordt waar jullie dan weer wel of niet bij kunnen zijn.

Muziek, Filmpje of Foto serie.

Als het afscheid plaatsvindt in het lokale begrafenis centrum of b.v. in de aula op de begraafplaats wordt er ook nog een beroep op uw gedaan v.w.b. de muziek keuze. Zoek b.v. een aantal nummers van de persoonlijke CD’S uit, luister de nummers waarvan je denkt dat het wel een goede keuze zou zijn met elkaar, je komt er dan al snel achter of het geschikt is en de juiste stemming weergeeft. Misschien hebben jullie nog wel een leuk filmpje op de telefoon wat in het “levensverhaal” past. Wat ook vaak gedaan wordt is een fotoreeks met daarin alle hoogtepunten van iemands leven. Deze worden verwerkt in een PowerPointPresentatie en vervolgens afgespeeld gedurende het binnenkomen van de gasten. Vaak zijn er oude foto’s die je daar in wilt voegen, nu is dat heel eenvoudig, je fotografeert de foto’s in je iphone en upload ze vervolgens in de powerpoint presentatie. Bent u hier niet zo handig in, er is vast iemand (zoon, kleinzoon, dochter, kleindochter) die deze taak op zich wil nemen en zich zo ook weer echt betrokken voelt.

Wie draagt de kist? Of begeleidt de kist naar de laatste rustplaats of plaats van “vertrek”.

In onze familie was het traditie dat de kinderen de moeder naar haar graf droegen. Onze moeder heeft ons 9 maanden gedragen nu dragen wij haar, was het idee daar achter. Heel mooi! Lief en vertederend. De families waren groot dus vaak “man”kracht genoeg. En wat doe je dan als je uit een nest met meiden komt? Er zijn vele oplossingen. Tegenwoordig wordt er gewerkt met een rollende baar. Daar kan natuurlijk iedereen naast lopen de uitvaartbegeleider geeft instructie en stuurt eventueel alles netjes bij. Zo ben je als naaste net iets dichter betrokken bij het hele afscheidsritueel.

Is er cake bij de koffie?

Wat doen we na de begrafenis/crematie? In sommige landen wordt er voor de naaste familie een hele maaltijd geserveerd. In Nederland is dat minder gebruikelijk. Vaak wordt er een kopje koffie geschonken met een koekje of een plakje cake. In enkele gevallen wordt er een drankje of een wijntje geschonken om zo het leven van de overledene te “vieren”.

De agenda voor de dag van de uitvaart begint vorm te krijgen!

Het script is bijna klaar, de dag is bijna daar. Heb je al nagedacht over je kleding? Dan is dat nu even het moment. Maak het je gemakkelijk. Kies voor alles wat jij of je dierbare mooi vond maar kies boven al voor comfortabele schoenen. Je moet lang staan, je moet vaak langer lopen dan je gewend bent en het laatste wat je kunt gebruiken is de irritatie van knellende schoenen. Soms moet je de wereld maar even omdraaien, je begint met de comfortabele schoen en kiest je outfit daarbij uit. Echt de moeite waard.

De dag zelf loopt vanzelf, de uitvaartbegeleider spreekt de avond voor de grote dag nog even met je door hoe laat, wanneer en hoe. Het enige wat je nog moet doen is 's morgens opstaan en deze zware dag ondergaan. Snel gezegd, maar zo moeilijk om te doen!

4. De dag er na

De dag er na kon ik mijn draai niet vinden. De druk van een week onder hoogspanning eisde zijn tol. Het leven na.. is begonnen.

Rouwen hoelang doe je dat?

Een heel goede vraag, rouwen hoelang doe je dat, hoe ga je om met een persoonlijk verlies? Er zijn geen meetlatten bekend om je rouw te meten, noch zijn er vaste richtlijnen voor. Ook de lengte van rouwen staat niet vast. De een zegt dat er minstens 365 dagen plus 1 dag voorbij moeten zijn, andere kunnen al snel de draad weer oppakken en doorgaan met leven.

Voor iedereen verschillend dus. Je kunt ook niet voor een ander bedenken hoe lang het mag duren. Zelf rouw ik nu al 12 jaar om het verlies van mijn broer, de eerste die zegt dat ik er mee moet stoppen verwijder ik eigenhandig uit mijn omgeving. Niet dat ik er iedere dag over praat maar vaak komt mijn broer toch even voorbij. Zomaar… ineens. In een gesprek met iemand, in een gebaar, in een herinnering, in mijn hart. En soms moet ik huilen.

Als rouwen omgaan is met het verlies dat je geleden hebt ben ik er duidelijk nog niet aan toe dat gevoel achter mij te laten. En van wie moet je eigenlijk opschieten met rouwen? Rouwen doen we in ons eigen tempo, daar kan niemand je mee helpen.

Mijn motto is wel altijd “ik leef dus ik mag genieten” dus doe ik de dingen die ik leuk vind, geniet ik van alle nieuwe dingen en de mensen om mij heen maar soms huilt mijn hart en dat moet kunnen.

Mensen die zeggen, nu moet het maar eens over zijn, die hebben vaak zelf nog niets meegemaakt, daarom is het ook niet aan hen om mij te vertellen dat de rouw voorbij is.

Verloren

Soms voel ik me verloren, ik heb verloren, ik heb mijn broer verloren. En erger ik kan hem niet zoeken, niet vinden, niet aanraken, niets vragen, niets mededelen, niet knuffelen, niet luisteren naar zijn stem. Ik kan naar zijn foto’s kijken dat geeft in ieder geval troost.

Rugzak

Natuurlijk heb ik niet de zwaarste rugzak. Als ik de verhalen om mij heen hoor van ouders die een kind moeten verliezen of soms zelfs meerdere kinderen dan bloed mijn hart nog harder als ooit te voren. De pijn, zo intens. De rouw, zo zwart. Het onbegrip, zo voelbaar. De vragen, zo talloos.

Hoe kunnen we al deze emoties in banen lijden?

Niet. Als je ervan uit gaat dat je niets kunt doen gaat het allemaal in jouw tempo steeds een beetje beter. Laat je vooral niet opjagen.

Een Nieuwe dag Breekt aan, Zonder Jou!